تقلیدهای عجیب خوانندگان جدید از شجریان

مظفر شفيعي خواننده، مدرس آواز و رديفدان موسيقي سنتي ايراني دوره آموزشي رديف را نزد استاد شجريان گذرانده و استاد بارها از شفيعي به‌عنوان يکي از شاگردان برگزيده خود نام برده است.

به گزارش ايران، قرار است در آخرين روز سي و پنجمين جشنواره موسيقي فجر، مظفر شفيعي به همراه هادي منتظري نوازنده شناخته شده کمانچه در بخش موسيقي دستگاهي اجراي برنامه داشته باشند. به بهانه اين جشنواره گفت‌وگويي با وي انجام شده که به مشکلات آواز، تقليد و تکرار در موسيقي پرداخته است.

چرا سرنوشت موسيقي آوازي اينگونه شد؟

شايد به اين خاطر که ديگر آواز خوب پخش نمي‌شود آن دوران و در برنامه راديويي موسيقي گلها، رنگ‌هاي آوازي متنوع و خواننده‌هاي بنام و قدري حضور داشتند، استادان بزرگي چون بنان، قوامي، ايرج، گلپا، شجريان و… که هر کدام سبک خاص خود را ارائه مي‌کردند و انواع و اقسام مکتب‌هاي آوازي به زيبايي هر چه تمام‌تر به گوش مي‌رسيد، حتي خواننده‌هاي پاپ و کوچه بازاري آن زمان هم يک نت فالش نمي‌خواندند.

اما صداهايي که امروز از خوانندگان موسيقي پاپ شنيده مي‌شود شبيه يک نوع نوحه خواني است که از گريه و زاري کردن هم بدتر است اما اگر آواز به زيبايي اجرا شود، خواهيد ديد چه معجزه‌اي در موسيقي آوازي رخ خواهد داد. ناگفته نماند در اين باره رسانه ملي نقش مهمي دارد چرا که مخاطبان کثيري را پاي برنامه خود مي‌نشاند بنابراين وظيفه دارد کار خوب به گوش مردم برساند که متأسفانه چنين موضوعي حتي اندک شمار هم ديده و شنيده نمي‌شود.

در اين نابساماني خواننده‌ها چقدر مقصرند؟

خواننده‌هاي ما مادي‌گرا شده‌اند نمي‌دانم شرايط اقتصادي باعث اين رويه شده است يا وضعيت فرهنگي تأثير گذاشته است. البته ناگفته نماند در اين مسير آهنگسازان هم بي‌تقصير نبوده‌اند و در اين بين مردم هم که موسيقي خوب نشنيده‌اند و ناگزير در اين فضاي جو زده قرار مي‌گيرند و سوار بر همين موج مي‌شوند.

تقليد از آقاي شجريان از چه زماني اتفاق افتاد؟ سال‌هاي بسياري است خواننده‌ها علاقه‌مندند فرم خواندن ايشان را تقليد کنند؟

استاد شجريان در بيش از 40 سال اخير در موسيقي آوازي يگانه هستند و در اين سال‌ها بسيار موفق عمل کرده‌اند همين امر موجب محبوبيتشان و علاقه مردم به ايشان بود. در دهه 40 آقاي شجريان با تخلص سياوش بيدگاني در راديو آواز مي‌خواند و از همان زمان علاقه‌مند به صدايشان بودم درصورتي که آن دوره شيوه خواندنشان کاملاً متفاوت بود و بعد از آنکه پيش استاد نورعلي خان برومند رفتند نوع تحرير و فرم کاريشان بسيار تغيير کرد. آقاي برومند تأکيد داشتند تحرير نبايد غالب بر شعر باشد، که کاملاً درست بود، در اصل تحرير ابزاري است براي درک درست شعر براي مخاطب که امروزه چيز ديگري تعبير مي‌شود و خواننده‌هاي ما با اهداف ديگري آن را به‌کار مي‌برند.

اما در مورد تقليد از فرم آوازي آقاي شجريان بايد بگويم همين حالا هم بسياري از هنرجويان يا خواننده‌ها، فرم نشستن و حالت صورت خود را مانند ايشان در مي‌آورند. استاد شجريان زحمات بسياري در موسيقي کشيده و در اين زمينه مطالعات بسياري انجام داده است که فکر نمي‌کنم در اين 50 سال اخير خواننده‌اي مانند ايشان روي موسيقي کار کرده باشد و اين محبوبيت و علاقه‌مندي نشان از تبحرشان در آوازخواندن است. البته بعد سياسي ايشان هم بي‌تأثير نبود اشعاري که انتخاب مي‌کردند هدفمند و در راستاي اتفاقاتي بود که در جامعه رخ مي‌داد و همراه بودن با مردم کشورش او را متمايز از ديگر خوانندگان کرد.

آيا شاگردان استاد شجريان توانسته‌اند ميراث دار هنر ايشان باشند؟

خير. به‌هيچ وجه. يک نفرِ آن خودِ من که هرگز نتوانستم و فرصتي پيش نيامد بتوانم با فراغ خاطر، شيوه آوازي آقاي شجريان را آموزش بدهم، آقايان جهاندار، نوربخش، کرامتي يا رفعتي هم همينطور. حتي پيشنهاد کردم به ياد زماني که دوره عالي موسيقي را نزد استاد گذرانديم و آواز بيات اصفهان را چهار نفره مي‌خوانديم يک کنسرت مشترک در کنار هم برگزار کنيم اما هيچ گاه فرصتي پيش نيامد و در حال حاضر همه گوشه گير شده‌اند با اين اوصاف آواز روز به روز شرايط بدي را مي‌گذراند. خواننده‌هاي امروز هم تا شروع به آواز خواني مي‌کنند به سراغ تصنيف مي‌روند آن هم تصانيفي که غير قابل گوش دادن است و فرم و شعر درستي ندارد. ديگر از تصانيف رهي معيري، معيني کرمانشاهي و… با آهنگسازي بزرگاني چون محجوبي، ياحقي و…خبري نيست.

در زمينه آهنگسازي هم آهنگسازان امروزي يک کار خوب مي‌سازند و بعد از آن هرچه تلاش مي‌کنند کمتر کار خوبي توليد مي‌شود. در مبحث شعر هم همين‌طور؛ همان‌طور که مي‌دانيد شعر اساس موسيقي و آواز است و در انتخاب آن با دستگاه‌ها و گوشه‌هاي آوازي بايد دقت نظر بيشتري داشت اما امروزه به گونه اي خوانده و آهنگسازي مي‌شود که مفهوم و معناي شعر از بين مي‌رود و شعر فداي موسيقي شده است که البته در تصنيف خواني بيشتر به چشم مي‌خورد.